Lớn lên bên dòng Ô Lâu xứ Huế, dù biết bao năm sống nơi phố thị, Phi Tân vẫn là một “người quê” trong suy nghĩ, trong tâm hồn, trong từng trang văn anh viết. Mỗi một câu chữ của “Bên sông Ô Lâu” đều chở nặng tâm tình, nỗi nhớ niềm thương của Phi Tân về con sông tuổi thơ, về món ăn mẹ nấu, về bữa trưa bạn gặt, về những “o”, những “ôn”…, về những người “muôn năm cũ” đã cùng anh đi qua những trang đời không thể nào quên. Để rồi ký ức về một miền quê xứ Huế bên sông Ô Lâu với những phận người có bình dị yên ả, có bão tố dạt trôi… cứ tha thiết trở đi trở lại trong từng trang văn của Phi Tân như một nỗi nhớ chỉ đậm đà hơn theo năm tháng, mà không bao giờ có thể nguôi ngoai…
Trích đoạn từ sách Bên sông Ô Lâu:
- Tuổi thơ tôi ở nông thôn, những năm tám mươi của thế kỷ trước quá nhiều khó khăn thì làm chi có vợt với cầu mà chơi. Môn thể thao duy nhất của lũ trẻ xóm tôi vẫn là đá banh. Mà mỗi khi chơi thì cứ trần trùng trục, quần xà lỏn mà chơi. Rứa mà lũ trẻ xóm tôi vẫn mê môn “thể thao vua” lắm lắm. Chơi đá banh, nhưng không có banh. Thỉnh thoảng mới mua được một trái banh nhựa ngoài chợ, chỉ cần đá mấy trận là xẹp lép, rồi bể luôn.
- Niềm hạnh phúc của tuổi thơ tôi là những lần đi chợ Tết. Tôi nhớ những con bột xanh đỏ tím vàng bắt hình nải chuối, con vịt, con gà hay chiếc thuyền. Tôi nhớ ở hàng mụ Sỏi có treo mấy bức tranh vẽ mai lan cúc trúc và ở hàng mô cũng thắm màu những phong pháo mới. Tôi ngậm ngùi nhìn cô giáo tiểu học của tôi ra chợ bào gừng để kiếm thêm thu nhập cuối năm. Và đến khi trong triêng gióng của mạ có đầy đủ màu cam của mấy củ cà rốt, màu xanh của trái su le và bắp cải, màu đỏ mọng của mấy trái cà chua và màu nâu của mấy tai nấm mèo... thì tôi thấy mạ đang gánh Tết từ chợ về nhà…
- Hồi nhỏ, thỉnh thoảng tôi theo ba mạ đi đò sang ruộng Cồn cắt lúa. Kỳ thực, tôi chỉ làm mỗi việc là dồn lúa lại để người lớn gánh đưa lên đò. Đi gặt lúa ở bên kia sông, nhà nào cũng phải cơm đùm cá bới. Tới trưa thì cơm canh nguội cả nhưng ai cũng thấy ngon miệng. Dòng sông Ô Lâu không rộng nên đến mùa gặt nhộn nhịp hẳn khi cả mấy chục chiếc đò chở đầy lúa vàng nối đuôi nhau từ những cánh đồng ruộng Cồn theo sông vô hói và về bến.
- Thực ra ở xứ Huế, hoa mai vàng là một loài hoa bình dân. Quê tôi ngày trước nhà nào cũng trồng mai. Mai trước sân, mai trong vườn, mai ngoài ngõ... Có nhà phải đến mấy chục cội hoàng mai trồng quanh nhà. Hồi ấy, Tết thì bánh mứt đơn sơ nhưng năm nào nhà tôi cũng có một cành mai cắm trong chiếc bình to, đặt giữa nhà để đón xuân. Có khi là mai của nhà, nở đúng độ, ba tôi cưa một cành đẹp nhất từ cây mai ngoài vườn vô cắm bình; có khi là cành mai của một nhà người quen tặng cho ba.
- Những lần đi xa giữa trùng vây của cát mới thấy cát thật đẹp. Đó là những đồi cát trắng được thiên nhiên bồi đắp tự mấy trăm năm gọi là cụp. Cụp con voi, cụp cái bụ, cụp bàn cờ… Ở dưới chân những cụp cát, thật diệu kỳ là những hồ nước trong xanh leo lẻo có thể nhìn sâu thấy đáy. Giữa mênh mông cát và cát như thế có một loài chim lông trắng gọi là chim Dàng. Chúng làm tổ trên cát, thỉnh thoảng thấy bóng người, chúng sà xuống xoẹt ngang mặt chừng như hù dọa mà cũng như để làm quen… Lần cuối cùng tôi ngồi chơi với cụp cát là kỳ nghỉ hè năm cuối sinh viên. Đêm đó, mấy anh em thân thiết cùng làng rủ nhau ra cụp ngồi ngắm trăng, uống rượu, đàn hát. Những đồi cát rải vàng dưới ánh trăng lấp lóa đẹp đến lạ…
- Hết mùa trọc trọc, khi gió Lào thổi mạnh hơn, trẻ con trong xóm tôi lại lên độn cát đi nhặt nhôm đồng bán kiếm tiền ăn vặt. Tờ mờ sáng, cả bọn rủ nhau đi lên độn Ổ Gà, độn Thanh Hương, hay có khi ra tận biển Khê của Quảng Trị (những địa danh đã từng xảy ra những trận đánh khốc liệt trong chiến tranh) để tìm phế liệu là những vỏ đạn bằng đồng rơi vãi và có cả những chiếc bi đông, mũ cối của chiến tranh để lại… Có bữa mấy đứa nhặt được mấy lon thịt hộp, mở ra thấy hấp dẫn quá nên cho vào miệng luôn. Cũng may là chẳng đứa mô bị đau bụng cả.
- Một buổi chiều tháng Sáu, ba tôi đi làm đồng về, vừa bỏ cái cuốc xuống sân đã nghe giọng ông buồn bã: “Nước mặn lên rồi!” Rứa là đã đến mùa hạn. Gió Lào đuổi nhau rin rít từng đợt trên cánh đồng, nước dưới chân lúa bắt đầu cạn dần. Sông Ô Lâu chẳng khi nào thiếu nước, nhưng đến mùa gió Lào, nước mặn từ biển qua phá Tam Giang dâng cao tràn qua cửa Lác thì sông không còn là dòng nước ngọt mà đã có vị mặn lơ lớ không thể tưới mát ruộng đồng được nữa… Tất cả cánh đồng làng phải nhờ vào hệ thống nước từ chân độn cát để tưới cho cây lúa.
- Tồn tại gần nửa thế kỷ qua, lầu may ở chợ Đông Ba cứ như một nốt trầm lặng lẽ giữa huyên náo của khu chợ lớn nhất Huế. Lối cầu thang nhỏ và tối dẫn lên lầu may, những bức tường loang lổ, ẩm mốc và cả những bàn máy khâu với âm thanh “tạch, tạch, tạch...” đều đặn, cần mẫn của những thợ may ở chợ cứ gợi cho mỗi ai đến đây về sự cũ kỹ, xa vắng…
- Ngôi nhà của lão võ sư dựa vào chân núi Ngự Bình. Đã mấy chục năm rồi, cứ đúng bốn giờ sáng mỗi ngày, lão thức dậy và bắt đầu luyện công cho đến khi trời hửng sáng. Thức dậy cùng lão là ngàn thông của núi xanh miên man, rì rào gió. Những cây thông tưởng như “vô ngôn” kia đã chứng kiến những thế võ nhọc nhằn qua bao năm tháng từ khi lão còn là một chàng trai trẻ tuổi đôi mươi cho đến bây chừ khi năm tháng nhuộm trắng mái đầu.
- Lúa về tới bến, lại phải vác từng bó lên, lại xóc từng bó và gánh về nhà. Những hột lúa vàng rơi rụng đầy trên đò, trên bãi, trên đường… Rứa mới có chuyện đi mót lúa, rồi có thêm loại “lúa đất” chính là những hột lúa rơi rụng khắp nơi. Đến mùa gặt, chỉ cần trời chuyển mát hay lắc rắc vài giọt mưa là nông dân đã lo canh cánh cái cảnh lúa gặt về phơi không được nắng, gạo sẽ xấu rồi rơm bị un đống lại mà thối rữa hết. Bởi thế, đến mùa gặt, trời càng nắng to nông dân càng mừng. Cái cảnh ba tôi đánh trần tấm lưng đen sì (vì mặc áo thì nóng) mà cào lúa trước sân vào những buổi trưa nắng gắt cứ hiện về rất rõ trong tôi mỗi khi mùa gặt tới.
- Mụ Lổng chừ đã có tuổi rồi nên thôi quang gánh chai bao cũng đã hơn chục năm. Mà bữa nay, nghề chai bao nhôm nhựa của mấy o, mấy dì các làng quê cũng đỡ vất vả hơn khi có thêm mấy chiếc xe đạp đồng hành. Trên chiếc xe đạp với một mớ hổ lốn các loại phế phẩm sắt thép, thủy tinh, giấy lộn... của mấy o, mấy dì tưởng như thấy lấp lánh đâu đó nụ cười của mấy đứa con chờ mẹ về với những thức quà khi cái bánh, khi cái kẹo hay thức ăn cho buổi tối như mụ Lổng xóm tôi thuở nào...
- Không như ngư dân sống trên đò vốn chuyên nghề đánh bắt tôm cá trên sông, trên phá vốn có rất nhiều thứ ngư cụ từ đò đến nò, sáo, lưới..., nông dân ở bên sông Ô Lâu quê ông vốn là dân làm ruộng, nhưng nhà mô cũng có sẵ̃n vài thứ ngư cụ để mỗi khi nước xuống, nước lên kiếm thêm con cá, mớ tôm cho bữa ăn hằng ngày thêm chất, thêm ngon. Đó còn là một thú tiêu khiển của người dân quê…
- Mà nghe thằng Bình nhắc lại chuyện bắt cá thia thì lại nhớ cái hồ đầu xóm Kế của tôi. Bởi ngay trên đầu hồ, nơi mấy lỗ phun nước từ dưới đất lên có một cái đìa nhỏ, lũ cá thia hết cặp ni đến cặp khác tới sủi bọt làm tổ. Cứ vài ba ngày, tôi với thằng Bình lại chạy lên đìa coi thử có cặp cá thia mô mới vô ở chưa để bắt về nuôi... Mà ngày mô không chạy lên hồ chơi, lũ con nít xóm tôi cứ có cảm giác thiếu thiếu một cái chi đó. Hồ không sâu, mùa hè có đoạn lội từ bờ ni qua bờ tê được...
Sinh 1973. Quê quán: Điền Lộc, Phong Điền, Thừa Thiên Huế. Hiện đang làm việc tại Đài phát thanh và truyền hình Huế.
Tác phẩm đã xuất bản: Ngoại ô thương nhớ (tập tạp văn, 2020).
Các tác phẩm do Chibooks xuất bản:
- Bên sông Ô Lâu (tản văn, 2021)
- Về Huế ăn cơm (tản văn, 2021)
(cả 2 tác phẩm đều thuộc TỦ SÁCH VĂN HÓA VIỆT, nằm trong dự án TỦ SÁCH VĂN HÓA VIỆT RA THẾ GIỚI, sẽ được dịch ra tiếng Trung và tiếng Anh)
