Mỹ học của Nguyễn Du - Nhìn nhận thẩm mỹ qua Truyện Kiều và các tác phẩm khác
Giới thiệu tác giả và tác phẩm
Nguyễn Du (1766 - 1820), tự là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên, là một nhà thơ, nhà văn hóa lỗi lạc thời Lê mạt - Nguyễn sơ. Trong khoảng thời gian làm quan và đi sứ sang Trung Quốc, ông đã để lại nhiều tác phẩm giá trị được viết bằng chữ Nôm và chữ Hán. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm: Bắc hành tạp lục, Nam trung tạp ngâm, Thanh hiên thi tập, Văn tế thập loại chúng sinh, Truyện Kiều,… Năm 2013, Nguyễn Du được UNESCO công nhận là Danh nhân Văn hóa thế giới.
Cuốn sách Mỹ học của Nguyễn Du là công trình nghiên cứu của Giáo sư Lê Ngọc Trà, tập trung phân tích nhận thức và quan niệm thẩm mỹ của Nguyễn Du, dựa trên tác phẩm Truyện Kiều và các sáng tác khác.
Phong cách nghệ thuật đột phá của Nguyễn Du
Tác phẩm đề cập đến một nét độc đáo trong phong cách nghệ thuật của Nguyễn Du, đó là sự "chệch ra khỏi đại lộ của nền văn học “tải đạo”", hướng đến sáng tác như một hành động quan sát, nghiền ngẫm, chiêm nghiệm và giãi bày. Dù kế thừa tinh hoa của văn chương truyền thống, Nguyễn Du vẫn thể hiện sự đột phá trong tư duy nghệ thuật, trở thành nhà văn "kiểu mới" và Truyện Kiều mang đậm dấu ấn hiện đại.
Nhà thơ Cao Bá Quát đã nhận xét một cách tinh tế: "Kim Vân Kiều là tiếng nói ‘hiểu đời’. Hoa Tiên là tiếng nói ‘răn đời’ vậy". Câu nhận xét này hé lộ một góc nhìn sâu sắc về tác phẩm Truyện Kiều:
"Hiểu đời": Truyện Kiều phản ánh chân thực cuộc sống con người, đặc biệt là những nỗi đau, bất hạnh của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
"Răn đời": Truyện Kiều mang thông điệp sâu sắc về lẽ sống, về những giá trị đạo đức, nhân văn, thức tỉnh con người về những mặt tối của xã hội.
Sự khiêm nhường và tinh thần nghệ thuật của Nguyễn Du
Trong Truyện Kiều, Nguyễn Du khẳng định:
> Lời quê chắp nhặt dông dài
> Mua vui cũng được một vài trống canh.
Câu thơ thể hiện sự khiêm nhường của tác giả, khước từ vai trò răn dạy, chỉ muốn làm người kể chuyện, giãi bày. Việc phán xét, đánh giá tác phẩm, để lại cho độc giả.
Chính sự khiêm nhường và tinh thần nghệ thuật độc đáo này đã tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho Truyện Kiều, khiến tác phẩm này trở thành một trong những kiệt tác văn học Việt Nam, được nhiều thế hệ độc giả yêu mến và nghiên cứu.
Kết luận
Cuốn sách Mỹ học của Nguyễn Du là một công trình nghiên cứu sâu sắc, mang đến những góc nhìn mới về Nguyễn Du và Truyện Kiều, giúp độc giả hiểu rõ hơn về phong cách nghệ thuật độc đáo của nhà thơ thiên tài này.
